I co ja robię tu? O roli temperamentu w zarządzaniu incydentami bezpieczeństwa​

I co ja robię tu ? O roli temperamentu w zarządzaniu incydentami bezpieczeństwa

Wstęp

Jest piątek po południu. Weekend tuż za rogiem. Jeszcze tylko chwila – wyłączysz monitor, przekażesz ostatnie instrukcje analitykom bezpieczeństwa i wreszcie odpoczniesz. Masz już plany, spotkanie z przyjaciółmi czeka. Wiesz jednak, że jeśli wydarzy się incydent bezpieczeństwa, to zespół zadzwoni w pierwszej kolejności do Ciebie. W końcu to Ty nadzorujesz bezpieczeństwo organizacji.

I oczywiście – jak na złość – właśnie teraz coś się dzieje. Niepisana reguła głosi, że najgorsze incydenty zdarzają się w najmniej odpowiednim momencie. Weekend niestety musi poczekać. Zamiast wyjść z pracy, zaczynasz koordynację incydentu bezpieczeństwa. Zmęczenie daje się we znaki. Myślisz sobie, że może to drobnostka, a może jednak właśnie zaczyna się coś naprawdę poważnego.

Wdzwaniasz się na spotkanie zespołu. Po kolei zbierasz informacje. Wspólnie zaczynacie analizować sytuację. Tymczasem w głowie pojawia się jedno, coraz częściej nurtujące Cię pytanie: „Co ja tu robię?„

Stres w trakcie obsługi incydentu bezpieczeństwa

Praca w cyberbezpieczeństwie to znacznie więcej niż tylko znajomość technologii. To ciągła walka z nieznanym, podejmowanie decyzji pod presją i świadomość, że każda pomyłka może mieć poważne konsekwencje. Obsługa incydentu to niemal zawsze stres. Czasem mniejszy, czasem większy, ale stale obecny. Nigdy nie wiesz, jak ostatecznie zakończy się sytuacja. Czy każdy nadaje się do pracy w zarządzaniu incydentami bezpieczeństwa? Co sprawia, że jedna osoba radzi sobie w lepiej niż inna? Jak dużą masz odporność psychiczną i fizyczną? Jak reagujesz na stres? Aby odpowiedzieć na te pytania, warto sięgnąć do psychologii różnic indywidualnych, jednym słowem do teorii temperamentu.

Temperament

Zainteresowany psychologią różnic indywidualnych, zacząłem się zastanawiać, co sprawia, że jedne osoby mają lepsze predyspozycje do zarządzania incydentami bezpieczeństwa niż inne. Nie chodzi tu o kwestie wiedzy technicznej – wiadomo, że znajomość sieci, systemów operacyjnych, protokołów bezpieczeństwa czy technik ataków i obrony jest kluczowa. Mam na myśli cechy, które determinują, w jaki sposób reagujemy w sytuacjach kryzysowych.

Tutaj wkracza temperament. Stanowi on istotny element naszej osobowości i odgrywa kluczową rolę w sposobie, w jaki odbieramy bodźce oraz reagujemy na otaczający nas świat.

Według profesora Jana Strelaua wybitnego polskiego psychologa, temperament to zespół podstawowych, względnie stałych cech osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Mówiąc prościej – to cechy, które masz od urodzenia, które nie zmieniają się znacząco przez całe życie i które decydują o tym, jak się zachowujesz.

Temperament nie określa więc tego, co robisz (za to odpowiada motywacja), ale jak coś robisz. Czy jesteś energiczny, czy raczej spokojny? Czy reagujesz szybko, czy powoli? Przeżywasz sytuacje emocjonalnie, a podchodzisz do nich na luzie? Czy nie sprawia Ci problemu praca w dyżurach i bycie na każde zawołanie? Może jednak wolisz osiem godzin i mieć święty spokój? Wszystko to ma ogromny wpływ na to, jak radzisz sobie w sytuacjach stresowych. Ważnym podkreślenia jest fakt, że temperament ujawnia się głównie w sytuacjach czy zachowaniach wysoce stresowych, a do takich z pewnością należy obsługa incydentów bezpieczeństwa. Poznanie więc swojego temperamentu może pomóc w odpowiedzi na pytanie: „Czy zarządzanie incydentami bezpieczeństwa jest rzeczywiście pracą dla mnie?”. Ponadto pomoże w lepszym zarządzaniu stresem i dopasowaniu się do wymagań tej niezwykle wymagającej branży. W końcu skuteczna obsługa incydentu to nie tylko umiejętności techniczne

Badanie temperamentu

Istnieje wiele skal mierzących temperament. Jedną z popularniejszych jest kwestionariusz FCZ-KT(R) – „Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu. Wersja zrewidowana” bazujący na Regulacyjnej Teorii Temperamentu Jana Strealua. Według teorii temperament pełni funkcję regulacyjną, tzn. modyfikuje (moderuje) zachowania i reakcje jednostki, w sytuacji, w której się znalazła.

Kwestionariusz służy do diagnozy podstawowych wymiarów temperamentu w kategoriach energetycznych: reaktywność emocjonalna, wytrzymałość i aktywność, wrażliwość sensoryczna oraz czasowych: żwawość, perseweratywność i rytmiczność. Poniżej krótki opis każdej z cech.

  • reaktywność emocjonalna – jaką mam wrażliwość i odporność w reakcji na bodźce wywołujące emocje,
  • wytrzymałość – jak reaguję w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności, lub w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej,
  • aktywność – jak bardzo podejmuję zachowania o dużej wartości stymulacyjnej,
  • wrażliwość sensoryczna – jak reaguję na bodźcie zmysłowe o niskiej wartości stymulacji,
  • żwawość.- jak szybko reaguję, czy utrzymuję wysokie tempo aktywności,
  • perseweratywność – kontynuowanie i powtarzanie zachowań pomimo zaprzestania działania bodźca,
  • rytmiczność – jak rytmicznie wykonuję czynności związane z cyklem snu i czuwania, spożywania posiłków czy ogólnie stylem życia.

Związek temperamentu z preferencjami zawodowymi

Wiedza na temat temperamentu może posłużyć nam jako mapa drogowa w podejmowaniu decyzji zawodowych, na przykład co do wyboru pełnionej funkcji w ramach zarządzania incydentami bezpieczeństwa. Jedni ludzie bardziej nadają się na analityka bezpieczeństwa. Praca z narzędziami, analizy gigabajtów logów, to jest to, w czym się odnajdują, z czego czerpią radość i satysfakcję. Pracują w back office. Często ich nie widać. Zresztą nie potrzebują tego. Inni z kolei wolą pracę z ludźmi. Pełniąc funkcję koordynatora incydentu bezpieczeństwa, czują się jak ryba w wodzie. Podstawą u nich są umiejętności komunikacji. Są też i tacy, którzy temperamentalnie nie nadają się do tej pracy w ogóle. To też jest ok. Zarządzanie incydentami bezpieczeństwa jest dla nich zbyt stresujące, zbyt dużo muszą poświęcić zasobów osobistych, by efektywnie realizować zadania. Jak można wykorzystać wiedzę na temat wymienionych wyżej cechy temperamentu na swój temat, by podjąć świadomą decyzję o wejściu do tej jak bardzo wymagającej profesji.

Reaktywność emocjonalna

Wspomniałem już, że cecha ta mówi o tym, jaką mamy wrażliwość i odporność w reakcji na bodźce wywołujące emocje. Innymi słowy,  jak poradzę sobie w pracy obciążonej emocjonalnie. Osoba z wysoką reaktywnością emocjonalną może mieć trudność w radzeniu sobie w środowisku, gdzie trzeba działać pod dużą presją i podejmować szybkie decyzje. Długotrwała ekspozycja na stresujące sytuacje może prowadzić do wypalenia zawodowego, obniżonej efektywności i problemów ze zdrowiem zarówno fizycznym jak i psychicznym. Osoba o wysokiej reaktywności emocjonalnej:

  • mocno przeżywa stresujące sytuacje, co może utrudniać jej szybkie podejmowanie decyzji w krytycznych momentach.
  • potrzebuje więcej czasu na regenerację po intensywnych wydarzeniach, co może być wyzwaniem w środowisku wymagającym ciągłej gotowości do działania.
  • może odczuwać większy lęk i niepewność, zwłaszcza gdy ma do czynienia z nieznanymi zagrożeniami.
  • jest bardziej podatna na przeciążenie emocjonalne, zwłaszcza gdy incydenty bezpieczeństwa mają poważne konsekwencje, np. wyciek dużej liczby danych klientów lub atak typu ransomware.

Wytrzymałość

Cecha ta wskazuje, jak bardzo jest się odpornym na niekorzystne warunki panujące w pracy, np. czy brak przerw, duża intensywność zadań szybko nas męczą czy jednak nie. Osoba o wysokiej wytrzymałości może pracować pod długotrwałym obciążeniem bez znaczącej utraty efektywności, natomiast osoba o niskiej wytrzymałości może:

  • szybciej odczuwa zmęczenie i może mieć trudności z koncentracją w sytuacjach wymagających długotrwałego wysiłku i skupienia,
  • mieć trudności związane z pracą pod presją czasu,
  • odczuwać problemy zdrowotne związane z pracą w trybie zmianowym.

Aktywność

Jest regulatorem zapotrzebowania na stymulację. Jej wartość mówi nam o tym, ile stymulacji potrzebujemy w pracy. Im wyższa, tym potrzebujemy większej różnorodności w zadaniach, więcej wyjazdów czy spotkań. W przypadku aktywności oraz zarządzania incydentami jej wysoki poziom, może być zarówno atutem, jak i wyzwaniem. Zalety osoby z wysoką aktywnością:

  • dobrze odnajduje się w dynamicznym środowisku,
  • nie ma problemu z szybkim podejmowaniem decyzji,
  • jej energiczne podejście może pomagać w sytuacjach kryzysowych, gdzie liczy się natychmiastowa reakcja,
  • potrafi działać efektywnie mimo nieprzewidywalności zadań,
  • często sama inicjuje działania prewencyjne,
  • może być świetnym liderem zespołu reagowania na incydenty bezpieczeństwa,
  • dobrze sprawdza się w rolach wymagających analizy w czasie rzeczywistym.

Jest też druga strona medalu. Osoba z wysoką aktywnością może:

  • zbyt impulsywnie podejmować decyzje bez wystarczającej wiedzy na temat incydentu,
  • ignorować procedury na rzecz szybkiego rozwiązania problemu, co może zwiększyć ryzyko popełnienia błędów,
  • doprowadzić do przeoczenia istotnych śladów w trakcie prowadzonego śledztwa,
  • brać na siebie wiele obowiązków, co w konsekwencji może prowadzić do przeciążenia i wypalenia zawodowego,
  • doświadczać nudy przy incydentach wymagających długotrwałego skupienia, a w konsekwencji spadku motywacji..

Wrażliwość sensoryczna

Jest to cecha temperamentu określająca, jak głęboko dana osoba odbiera bodźce zewnętrzne. W odniesieniu do optymalnego środowiska pracy. To cecha mówiąca jak bardzo dla przykładu osoba jest czujna czy spostrzegawcza, zatem osoba z wysoką wrażliwością może:

  • przywidywać potencjalne zagrożenia na podstawie subtelnych anomalii,
  • być bardziej uważną na nietypowe zachowania użytkowników,
  • dostrzegać wzorce w danych,
  • być dokładną w analizie logów.

Z drugiej strony, mogą istnieć pewne ryzyka związane z wysoką wrażliwością sensoryczną, jak na przykład:

  • możliwe przeciążenie informacyjne,
  • trudności w ustaleniu priorytetu incydentu,
  • skłonność do nadmiernej ostrożności – mogą dostrzegać zagrożenia tam gdzie ich nie ma (fałszywe alarmy).

Żwawość

To cecha temperamentu określająca szybkość, z jaką osoba będzie reagować, tendencja do utrzymania wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany z jednego zachowania w inne, adekwatnie do zmian w otoczeniu. Osoba o wysokiej żwawości może:

  • szybko przetwarzać informacje i szybko podejmować decyzje,
  • łatwo przełączać się między zadaniami,
  • dobrze funkcjonować pod presją czasu.

Wysoka żwawość ma też swoje wyzwania. Potencjalnie osoba z wysoką żwawością może:

  • przeoczać szczegóły,
  • być narażoną na przeciążenie informacyjne podobnie jak w przypadku wysokiej wrażliwości sensorycznej,
  • mieć problemy z długotrwałym skupieniem, w przypadku gdy zadanie wymaga dogłębnej analizy.

Perseweratywność

Perseweratywność to skłonność do utrzymywania i powtarzania określonych zachowań lub myśli po zakończeniu działania bodźca, który je wywołał. W kontekście zarządzania incydentami bezpieczeństwa cecha ta może mieć zarówno zalety, jak i wady. Osoba o wysokiej perseweratywności może:

  • być niezwykle dokładna i skrupulatna w analizie incydentów bezpieczeństwa, co pozwala jej dogłębnie badać przyczynę problemu,
  • wracać do nierozwiązanych kwestii, upewniając się, że żaden szczegół nie został pominięty,
  • być wytrwałą w dochodzeniu do źródła problemu, co jest kluczowe w analizie przyczynowej (root cause analysis),
  • mieć dużą motywację do doprowadzania spraw do końca, co jest cenne w długotrwałych dochodzeniach.

Z drugiej strony, wysoka perseweratywność może prowadzić do pewnych trudności, takich jak:

  • skłonność do „utknięcia” w szczegółach i trudności z odpuszczaniem mniej istotnych aspektów incydentu,
  • problemy z efektywnym zarządzaniem czasem – osoba może zbyt długo zajmować się jedną sprawą, tracąc z oczu szerszy kontekst,
  • trudności z adaptacją – gdy sytuacja wymaga szybkiego przejścia do kolejnych działań, osoba może mieć problem z przestawieniem się na nowe zadanie,
  • możliwe większe obciążenie psychiczne, ponieważ osoba może obsesyjnie wracać do sytuacji stresujących, nawet po ich zakończeniu.

Rytmiczność

Rytmiczność odnosi się do regularności funkcjonowania organizmu i preferencji dotyczących uporządkowanego trybu życia. Dotyczy m.in. stabilności cyklu snu i czuwania, regularności posiłków czy powtarzalności wykonywania codziennych czynności. W pracy związanej z zarządzaniem incydentami bezpieczeństwa może mieć istotne znaczenie. Osoba o wysokiej rytmiczności:

  • dobrze funkcjonuje w ustrukturyzowanym środowisku, gdzie zadania mają określony harmonogram,
  • preferuje stałe godziny pracy i może mieć trudności z elastycznym dostosowywaniem się do nagłych zmian,
  • lepiej czują się w organizacjach, gdzie procedury są jasno określone i przestrzegane,
  • może mieć większą trudność w pracy zmianowej lub w sytuacjach wymagających nieregularnego harmonogramu.

Osoba o niskiej rytmiczności:

  • dobrze adaptuje się do dynamicznych i nieprzewidywalnych warunków pracy,
  • potrafi bez większego problemu pracować w różnych porach dnia i nocy,
  • łatwiej znosi konieczność nagłych interwencji i nieregularnych zmian w harmonogramie.

W kontekście zarządzania incydentami bezpieczeństwa osoby o niskiej rytmiczności mogą lepiej odnajdywać się w pracy operacyjnej, gdzie liczy się szybkie reagowanie na zdarzenia o każdej porze. Z kolei osoby o wysokiej rytmiczności mogą preferować bardziej ustrukturyzowane role, np. analityka bezpieczeństwa, gdzie planowanie i rutyna odgrywają większą rolę

Czy istnieje zatem temperament idealny?

Czy można wskazać jeden, idealny zestaw cech temperamentu, który gwarantuje sukces w zarządzaniu incydentami bezpieczeństwa? Nie! Nie ma jednego uniwersalnego profilu osoby idealnie dopasowanej do tej roli. Każdy temperament ma swoje mocne i słabsze strony, a to, jak ktoś sprawdzi się w tej pracy, zależy od wielu czynników – nie tylko wrodzonych predyspozycji, ale też doświadczenia, umiejętności i odpowiedniego zarządzania sobą w stresie. Znajomość własnego temperamentu pozwala nie tylko lepiej dobrać ścieżkę kariery, ale także pracować nad strategiami radzenia sobie ze stresem. W zarządzaniu incydentami bezpieczeństwa nie liczy się to, czy masz „idealny temperament”, ale to, jak wykorzystujesz swoje mocne strony. To właśnie świadome podejście sprawia, że jedni lepiej odnajdują się w tej roli niż inni. 

Podsumowanie

Zarządzanie incydentami bezpieczeństwa to nie tylko kwestia wiedzy technicznej, ale także odporności psychicznej, umiejętności pracy pod presją czasu i zdolności do radzenia sobie w dynamicznym środowisku. Temperament odgrywa w tym istotną rolę – decyduje o tym, jak reagujemy na stres, jak szybko podejmujemy decyzje i czy jesteśmy w stanie efektywnie funkcjonować w nieregularnym trybie pracy.

Nie ma jednego idealnego profilu osoby do pracy w cyberbezpieczeństwie. Niektórzy świetnie odnajdą się w analizie danych, inni w roli koordynatorów incydentów, a jeszcze inni mogą dojść do wniosku, że ta praca po prostu nie jest dla nich. I to jest w porządku. Świadomość własnych predyspozycji pozwala na lepsze dopasowanie ścieżki kariery i uniknięcie wypalenia zawodowego.

Jeśli zastanawiasz się, czy zarządzanie incydentami bezpieczeństwa to ścieżka dla Ciebie – warto poznać swój temperament.  Może się okazać, że masz w sobie wszystko, czego potrzeba, by działać na pierwszej linii walki z cyberzagrożeniami. A jeśli nie? Cóż, świat cyberbezpieczeństwa jest na tyle szeroki, że na pewno znajdziesz w nim miejsce dla siebie.

Jeśli podobał Ci się ten wpis, zostaw komentarz, podziel się swoją opinią, udostępnij go innym. W przypadku chęci nawiązania współpracy napisz do mnie na adres marcin.sikorski@ctrust.me. 

Serdecznie pozdrawiam,

Marcin Sikorski

Bibliografia

Strelau, J.(2021). Różnice indywidualne: historia-determinanty-zastosowania. Wydawnictwo Naukowe Scholar

I co ja robię tu? O roli temperamentu w zarządzaniu incydentami bezpieczeństwa​ Read More »